ISLAHAT FERMANI
✓ Osmanlı Devleti, 3 Kasım 1839’da ilan ettiği Gülhane Hatt-ı Hümâyunu ile bütün Osmanlı tebaasının kanun önünde eşit sayıldığını ve herkesin devletin güvencesi altında olduğunu açıklamıştır.
✓ Ancak Avrupalı devletler, bu fermanı yeterli bulmamış ve Osmanlı Devleti’nde Müslümanlarla gayrimüslimler arasında bazı siyasi ve hukuki farklılıklar olduğunu ileri sürmüştür.
✓ Avrupalı devletlerin daha köklü reformlar yapılması talepleri sonucunda, Osmanlı tarihinde önemli bir yere sahip olan Islahat Fermanı hazırlanmıştır.
✓ Islahat Fermanı’nda gayrimüslimlere, vatandaşlık hukuku açısından Müslümanlarla tam eşitlik sağlayan önemli haklar verilmiştir. Böylece Avrupalı devletlerin, Osmanlı’nın iç işlerine müdahalesi önlenmek istenmiştir.
✓ Islahat Fermanı’nın, Paris Antlaşması maddeleri arasında yer alması, bu fermanın siyasi nitelikli olduğunu göstermektedir.
✓ Islahat Fermanı’nın hazırlanması için İstanbul’da İngiltere, Fransa ve Avusturya’nın elçilerinin de yer aldığı bir komisyon kurulmuştur. Fermanın hazırlanmasında bu devletlerin elçilerinin büyük baskıları olmuştu.
✓ Islahat Fermanı’nda Hristiyanlara yeni haklar tanındı. Hristiyanlar, Müslümanların düzeyine getirilerek halkın kaynaşması sağlanmaya çalışÄ±ldı.
✓ Islahat Fermanı, Paris Kongresi’nin başlamasından sonra İstanbul’da 18 Şubat 1856 tarihinde yabancı devlet temsilcilerinin de katıldığı bir törenle ilan edilmiştir.
Fermanın getirdiği önemli hususlar özetle şÃ¶yledir:
o Tanzimat Fermanı kararları, bu fermanla yenilenecek ve uygulanması için gerekli önlemler alınacak.
o Müslümanlar ile gayrimüslimler kanun önünde eşit olacak.
o Patrikhanelerde yeni meclisler kurulacak ve verecekleri kararlar Bâbıâli tarafından
onaylandıktan sonra yürürlüğe girecek.
o Hükûmetten izin almak şartıyla gayrimüslimler şehir ve kasabalarda bulunan kilise,
manastır, mezarlık, okul, hastane gibi kurumlarını tamir ettirebilecek veya yeniden
yaptırabilecek.
o Irk, din, dil farkı gözetilmeden hiçbir mezhep diğerine üstün sayılmayacak.
o Hiç kimse din değiştirmeye zorlanmayacak.
o Devlethizmetlerine,askerliğeveokullaraayrımgözetmeksizintümtebaakabuledilecek. o Bütün milletler okul açabilecek.
o Cizye vergisi kaldırılacak, gayrimüslimler askerlik yapacak veya askerlik bedelini
nakit olarak ödeyecek.
o Tebaanın eşit ve serbest şekilde ticari ve ekonomik girişimlerde bulunabilmesi
sağlanacak.
o Mahkemeler herkese açık olacak, keyfî cezalar verilmeyecek.
o Müslümanlar ile gayrimüslimler arasındaki davaları görmek için karma mahkemeler
kurulacak.
o Gayrimüslimlerin şahitlikleri kabul edilecek ve herkes kendi inancına göre yemin
edebilecek.
o Yazışmalarda veya halkın ve memurların söyleminde gayrimüslimleri aşağılayan
tabirler kullanılmayacak.
o Yabancılar da Osmanlı Devleti sınırları içerisinde mülk sahibi olabilecek.
o İltizam usulü kaldırılacak, bütün Osmanlı tebaası din ve mezhebi ne olursa olsun aynı
vergiyi ödeyecek.
✓ Ancak Avrupalı devletler, bu fermanı yeterli bulmamış ve Osmanlı Devleti’nde Müslümanlarla gayrimüslimler arasında bazı siyasi ve hukuki farklılıklar olduğunu ileri sürmüştür.
✓ Avrupalı devletlerin daha köklü reformlar yapılması talepleri sonucunda, Osmanlı tarihinde önemli bir yere sahip olan Islahat Fermanı hazırlanmıştır.
✓ Islahat Fermanı’nda gayrimüslimlere, vatandaşlık hukuku açısından Müslümanlarla tam eşitlik sağlayan önemli haklar verilmiştir. Böylece Avrupalı devletlerin, Osmanlı’nın iç işlerine müdahalesi önlenmek istenmiştir.
✓ Islahat Fermanı’nın, Paris Antlaşması maddeleri arasında yer alması, bu fermanın siyasi nitelikli olduğunu göstermektedir.
✓ Islahat Fermanı’nın hazırlanması için İstanbul’da İngiltere, Fransa ve Avusturya’nın elçilerinin de yer aldığı bir komisyon kurulmuştur. Fermanın hazırlanmasında bu devletlerin elçilerinin büyük baskıları olmuştu.
✓ Islahat Fermanı’nda Hristiyanlara yeni haklar tanındı. Hristiyanlar, Müslümanların düzeyine getirilerek halkın kaynaşması sağlanmaya çalışÄ±ldı.
✓ Islahat Fermanı, Paris Kongresi’nin başlamasından sonra İstanbul’da 18 Şubat 1856 tarihinde yabancı devlet temsilcilerinin de katıldığı bir törenle ilan edilmiştir.
Fermanın getirdiği önemli hususlar özetle şÃ¶yledir:
o Tanzimat Fermanı kararları, bu fermanla yenilenecek ve uygulanması için gerekli önlemler alınacak.
o Müslümanlar ile gayrimüslimler kanun önünde eşit olacak.
o Patrikhanelerde yeni meclisler kurulacak ve verecekleri kararlar Bâbıâli tarafından
onaylandıktan sonra yürürlüğe girecek.
o Hükûmetten izin almak şartıyla gayrimüslimler şehir ve kasabalarda bulunan kilise,
manastır, mezarlık, okul, hastane gibi kurumlarını tamir ettirebilecek veya yeniden
yaptırabilecek.
o Irk, din, dil farkı gözetilmeden hiçbir mezhep diğerine üstün sayılmayacak.
o Hiç kimse din değiştirmeye zorlanmayacak.
o Devlethizmetlerine,askerliğeveokullaraayrımgözetmeksizintümtebaakabuledilecek. o Bütün milletler okul açabilecek.
o Cizye vergisi kaldırılacak, gayrimüslimler askerlik yapacak veya askerlik bedelini
nakit olarak ödeyecek.
o Tebaanın eşit ve serbest şekilde ticari ve ekonomik girişimlerde bulunabilmesi
sağlanacak.
o Mahkemeler herkese açık olacak, keyfî cezalar verilmeyecek.
o Müslümanlar ile gayrimüslimler arasındaki davaları görmek için karma mahkemeler
kurulacak.
o Gayrimüslimlerin şahitlikleri kabul edilecek ve herkes kendi inancına göre yemin
edebilecek.
o Yazışmalarda veya halkın ve memurların söyleminde gayrimüslimleri aşağılayan
tabirler kullanılmayacak.
o Yabancılar da Osmanlı Devleti sınırları içerisinde mülk sahibi olabilecek.
o İltizam usulü kaldırılacak, bütün Osmanlı tebaası din ve mezhebi ne olursa olsun aynı
vergiyi ödeyecek.
Islahat Fermanı’nın Etkileri
✓ Islahat Fermanı’nın amacı Müslümanlar ile gayrimüslimlerin haklarını eşit hâle getirerek bütün toplulukları ırk, din, dil ayrımı gözetmeksizin kaynaştırmak ve böylece bir Osmanlı toplumu meydana getirmektir.
✓ Ancak Ferman, gayrimüslimlerin ayrıcalıklarını genişletmiş, Müslümanlar için ise yeni haklar getirmemiştir.
✓ Osmanlı Devleti, Avrupalı devletlerin baskısı karşÄ±sında, Müslüman olmayan toplumlara eşitlik tanıdığını resmen açıklamak zorunda kalmıştır.
✓ Bu fermanla gayrimüslimler üzerindeki nüfuzlarını artıran Avrupalı devletler; Osmanlı topraklarında siyasi, ekonomik, hukuki ve kültürel alanlarda yeni hak ve çıkarlar sağlamıştır.
✓ Islahat Fermanı, Müslümanlar tarafından olumlu karşÄ±lanmadığı gibi kendilerine birtakım
haklar tanınan gayrimüslimler tarafından da olumsuz karşÄ±lanmıştır.
✓ Örneğin fermandan önce devlet katında üstün sayılan Rumlar, Islahat Fermanı’yla diğer
gayrimüslimlerle eşit hâle geldikleri için fermana karşÄ± çıkmıştır.
✓ Osmanlı Devleti’nde yaşayan gayrimüslimlerin ruhban sınıfı ise kendi egemen konumu
sarsıldığı için fermana tepki göstermiştir.
✓ Devlet içinde bu tepkilerle karşÄ±lanan Islahat Fermanı, uygulamada da birçok güçlükle
karşÄ±laşmıştır.
✓ Fermana siyasi açıdan en büyük tepki Tanzimat Fermanı’nın mimarı olan Mustafa Reşid Paşa’dan
gelmiştir. Mustafa Reşid Paşa kendisinin yetiştirdiği Ali ve Fuad Paşa’yı bu fermanı yayımlayarak
devlete büyük tahribat vermekle suçlamıştır.
✓ Islahat Fermanı ile Osmanlı ülkesindeki gayrimüslimlerin Müslümanlarla eşit haklara sahip olmaları
sağlanmıştır. Bu yolla, Osmanlıcılık düşÃ¼ncesi doğrultusunda gayrimüslimlerin devlete olan
bağlılıkları artırılmaya çalışÄ±lmıştır.
✓ Gayrimüslimler, bağımsız olmayı istediklerinden, Müslümanlarla eşit haklara sahip olmayı yeterli
bulmamışlardır.
o Tanzimat ile tüm Osmanlı vatandaşlarına haklar tanımıştır. Islahat ile özellikle gayrimüslim halka haklar tanımıştır. (Azınlıklara yöneliktir.)
o TanzimatOsmanlıpadişahınınkendiisteğisonucundailanettiğibirfermandır.Islahatise Avrupa devletlerinin baskıları sonucunda ilan edilmiş ilk belgedir. Elçiler bile baskı yapmıştır.
o Her iki fermanda Osmanlı vatandaşlığı hedefine ve herkesin eşitliğine vurgu yapmaktadır.
✓ Ancak Ferman, gayrimüslimlerin ayrıcalıklarını genişletmiş, Müslümanlar için ise yeni haklar getirmemiştir.
✓ Osmanlı Devleti, Avrupalı devletlerin baskısı karşÄ±sında, Müslüman olmayan toplumlara eşitlik tanıdığını resmen açıklamak zorunda kalmıştır.
✓ Bu fermanla gayrimüslimler üzerindeki nüfuzlarını artıran Avrupalı devletler; Osmanlı topraklarında siyasi, ekonomik, hukuki ve kültürel alanlarda yeni hak ve çıkarlar sağlamıştır.
✓ Islahat Fermanı, Müslümanlar tarafından olumlu karşÄ±lanmadığı gibi kendilerine birtakım
haklar tanınan gayrimüslimler tarafından da olumsuz karşÄ±lanmıştır.
✓ Örneğin fermandan önce devlet katında üstün sayılan Rumlar, Islahat Fermanı’yla diğer
gayrimüslimlerle eşit hâle geldikleri için fermana karşÄ± çıkmıştır.
✓ Osmanlı Devleti’nde yaşayan gayrimüslimlerin ruhban sınıfı ise kendi egemen konumu
sarsıldığı için fermana tepki göstermiştir.
✓ Devlet içinde bu tepkilerle karşÄ±lanan Islahat Fermanı, uygulamada da birçok güçlükle
karşÄ±laşmıştır.
✓ Fermana siyasi açıdan en büyük tepki Tanzimat Fermanı’nın mimarı olan Mustafa Reşid Paşa’dan
gelmiştir. Mustafa Reşid Paşa kendisinin yetiştirdiği Ali ve Fuad Paşa’yı bu fermanı yayımlayarak
devlete büyük tahribat vermekle suçlamıştır.
✓ Islahat Fermanı ile Osmanlı ülkesindeki gayrimüslimlerin Müslümanlarla eşit haklara sahip olmaları
sağlanmıştır. Bu yolla, Osmanlıcılık düşÃ¼ncesi doğrultusunda gayrimüslimlerin devlete olan
bağlılıkları artırılmaya çalışÄ±lmıştır.
✓ Gayrimüslimler, bağımsız olmayı istediklerinden, Müslümanlarla eşit haklara sahip olmayı yeterli
bulmamışlardır.
o Tanzimat ile tüm Osmanlı vatandaşlarına haklar tanımıştır. Islahat ile özellikle gayrimüslim halka haklar tanımıştır. (Azınlıklara yöneliktir.)
o TanzimatOsmanlıpadişahınınkendiisteğisonucundailanettiğibirfermandır.Islahatise Avrupa devletlerinin baskıları sonucunda ilan edilmiş ilk belgedir. Elçiler bile baskı yapmıştır.
o Her iki fermanda Osmanlı vatandaşlığı hedefine ve herkesin eşitliğine vurgu yapmaktadır.
