Çin’in Yüzyılını Sarsan İsyan: Taiping Ayaklanması

Yazar: Sevim Varlık

“Taiping İsyanı” dönemin ekonomik şartları nedeniyle 1850 yılında başlayıp, 1864 yılına kadar sürmüş olan bir isyandır. Taiping güçleri, kendini peygamber ilan eden Hong Xiuquan tarafından tarikat tarzı bir yapıda yönetilmişti. Nianjing şehri, on yıl süreyle işgal edilmişti. Neticeye bakıldığında isyan başarısız olsa da, milyonlarca insanın ölümüne neden olmuştu.

Hong Xiuquan; 1814 yılında Guangdong’da dünyaya geldi. Kamu hizmetinde yer almak için bazı sınavlardan geçti ancak başarısız olup evine geri döndü. Bu başarısızlığın ardından büyük bir hastalığa yakalanıp yatak döşek yattı. Hastalığın etkisiyle doğuya doğru yolculuk yaptığı bir halüsinasyon gördü. Burada babası, şeytanların insanları mağlup ederek yok ettiğini gösteriyordu. Hong ise, kılıcını kuşanarak bu şeytanla savaştı. Savaşın sonrasında Hong cennette kaldı. Bir evlilik yaparak eşi ve çocukları ile beraber tatlı bir aile kurdu. Ardından Hong dünyaya döndü ve “Cennetli kral” ünvanını aldı. Ancak ailesine göre Hong; hasta yatağında uyuyordu. Sadece uyumakla kalmayıp, çığlıklar atarak sayıklıyordu. Uyandığında ise ailesine cennette yaşadıklarını anlatmıştı. Bütün ailesi ve köyündeki insanlar onun delirdiğinden emin olmuşlardı. Bu olayların ardından Hong, tekrardan kamu hizmeti sınavlarına hazırlandı. O dönemde Çin, kaotik bir sisteme sahipti. Büyük Britanya’ya karşı yapılan Afyon Savaşı, Çin’i ağır yaralamıştı. Savaşın sonunda imzalanan “Nianjing Antlaşması” ile Hristiyan misyonerler ülkeye akın etmişti. Hong, yıllar önce gördüğü rüyadaki “baba” figürünün Hristiyanlığın tanrısı olduğunu düşündü. Ağabeyi “İsa” idi ve Hong, kendisinin tanrının oğlu olduğuna ikna olmuştu.

Büyücü yengesi olmadığı için rahat bir şekilde bütün olan biteni akrabalarına anlattı. Yoldaşları ve bazı akrabaları ile beraber yola çıktı. Yolculuk sırasında Hong, insanları dinlerinden döndürmek için kendi sistemini yazmıştı. Yolculuğun ardından ailesine yardımcı olmak için eve döndü ancak müritleri yolculuğa devam etmişti. Hong’un taraftarlarından çoğu, Hakka Çinlileri idi. Bu halk, XIII. Yüzyılda Moğollar’dan kaçıp yerleşik Çin toplumundan ayrımcı muamele görmüştü.

 Hong; dini fikirler ve emirlere dayanan bir vaaz verdi. 1847 yılında, Thistle Dağı’na giderek yerel inananlara katıldı. Onlarla bölgedeki dini geleneklere karşı gizli bir anlaşma yaptı.” God Worshipping Society” adlı tarikat, liderlerini tutuklamak isteyen yerel otoritelerin dikkatlerini çekti. İki yıllık sürenin ardından tarikat, Çin’in dört bölgesine doğru genişledi ve bu bölgeler, Hong'un şeytana karşı yaklaşan savaşı için stratejik noktalardı. Hong bu şeytanın, Qing Hanedanı’nın kendisi olduğunu anlatacaktı. 1789 tarihli Fransız İhtilali ve Bourbon Hanedanı’nın düşüşüyle ilgili haberler, halkta merak uyandırmıştı. Toplumda, Budizm ve Taoizm dinlerinde inanç seviyelerinde düşüşler vardı. Taipings ise, dini heyecanlarını diri tutmayı amaçlıyordu. Birinci Afyon Savaşı, rejimin ne kadar zayıf olduğunun kanıtı niteliğindeydi. Güney’de yaşayan Çinliler, Song Hanedanı zamanında yaşadıkları günleri geri istiyorlardı. İsyan, Guongdong’da başlamıştı. İsyancılar, Hakka etnik grupları tarafından destekleniyordu. Hong Kong’un İngilizler tarafından işgal edilmesi de bir etkendi. 1847 yılında Hong, bölgenin kontrolünü ele geçirmişti. Totaliter bir yönetim sergiliyordu. Kendisine karşı gelenleri cezalandırarak kadın ve erkek olarak ayrılmalarını buyuruyordu. 1850 yılında ise İsa’nın kendisini cennet için savaşmaya çağırdığını duyurdu ve destekçilerini silahlandırdı. 1851 yılındaki savaştan ordusu ile galip çıkan Hong, bu yılı “cennetin krallığının ilk yılı” olarak ilan etti. İlerleyen süreçte iyice güçlendiler ve Thistle Dağı’nı aldılar. Yongan şehrini de kuşatınca Hong, müritlerine zina yapmayı ve aşık olmayı yasakladı. İlerleyen süreçte ise yönetimi, birtakım tutarsız liderlerin eline bıraktı ve bunlardan biri olan Yang, tanrının Hong’un ölmesini istediğini iddia etti. Bunun üzerine Yang idam edildi. Hong ise 1864 yılında zehirlenerek yaşamını yitirdi. Hong’un ölümünün suikast olduğu iddiaları olsa da bu konuda yeterli bilgi bulunmamaktadır.

Kaynak: Dakikalar İçinde Dünya Tarihi/ Tat Wood & Dorothy Ail